مروری بر آویزهای دومارپیچی مکشوفه از ایران و بین‌النّهرین: با تمرکز بر نمونه‌های تپّه نوشیجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته/دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

چکیده

آویزهایی موسوم به آویزهای دومارپیچی در کاوش‌های باستان‌شناسی برخی از محوّطه‌های ایران و بین‌النّهرین کشف شده‌ است. تاکنون پژوهش مستقلی دربارۀ این گونه آویزها صورت نگرفته‌ است و مروری بر این یافته‌ها در پژوهش حاضر از لحاظ جنس، تاریخ‌گذاری، کاربرد و پراکندگی محل کشف آنها در دو حوزۀ جغرافیایی مذکور می‌تواند در روند مطالعات تطبیقی-مقایسه‌ای، گاهنگاری و گونه‌شناسی آتی در این باره و مطالعات تبادلات فرهنگی و تجاری میان ایران و بین‌النّهرین به‌ویژه در زمینه هنر فلزکاری تأثیرگذار باشد. اطّلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه‌ای گردآوری و سپس به روش توصیفی-تحلیلی پردازش شده‌ است. محلّ کشف این آویزها، تپّه نوشیجان ملایر، لایه‌های II و III تپّه حصار دامغان، لایه II تورنگ‌تپّه گرگان، تپّه گیان نهاوند و منطقه لرستان در ایران و لایه XI تپّه گوره، تلّ براک، گورستان سلطنتی اور و گور شماره 45 آشور در بین‌النّهرین است. نمونه‌هایی نیز در موزه‌های سین‌سیناتی و بریتانیا نگه‌داری می‌شود که محلّ کشف آنها مبهم است. آویزهای دومارپیچی مکشوفه از محوّطه‌های یادشده از جنس طلا، نقره و مس بوده و متعلّق به محدوده زمانی اوایل هزاره چهارم تا اوایل هزاره اوّل پ‌م است. به نظر می‌رسد این اشیا کاربرد آیینی و مذهبی داشته و به‌عنوان تعویذ به‌کار می‌رفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A review of Double-spiral Pendants Discovered from Iran and Mesopotamia: Focusing on Samples from Nush-i Jan Tepe

نویسنده [English]

  • Hamed Hajilooei
Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

Pendants known as double-spiral pendants have been discovered in the archaeological excavations of some sites of Iran and Mesopotamia. So far, there has been no independent research on this kind of pendants and a review of these findings in the present research in terms of gender, dating, use and distribution of their discovery in the two geographical basins above-mentioned can be used in the process of comparative studies, chronology and typology in the future. This and the studies of cultural and commercial exchanges between Iran and Mesopotamia are particularly influential in the field of metalworking art. The required information has been collected by library method and then processed by descriptive-analytical method. The sites of discovery of these pendants is Nush-i Jan Tepe in Malayer, layers II and III of Tepe Hissar in Damghan, layer II of Turang Tepe in Gorgan, Tepe Giyan in Nahavand and Lorestan region in Iran and layer XI of Tepe Gawra, Tell Brak, Ur royal cemetery and Assur tomb number 45 in Mesopotamia. There are also samples kept in the museums of Cincinnati and British, the place of their discovery is unclear. The double-spiral pendants discovered from the above-mentioned are made of gold, silver and copper and belong to the time range of the early 4th millennium to the early 1st millennium AD. It seems that these objects had a ritual and religious use and were used as amulets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Double-spiral Pendant
  • Nush-i Jan Tepe
  • Tepe Hissar
  • Tepe Gawra
  • Assur
  • Ancient Mesopotamia

🔓 © 2023 The Author(s). Published by Tissaphernes Archaeological Research Group, Tehran, Iran. Open Access. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/), which permits non-commercial re-use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited, and is not altered, transformed, or built upon in any way. The ethical policy of Ancient Iranian Studies is based on the Committee on Publication Ethics (COPE) guidelines and complies with International Committee of Ancient Iranian Studies Editorial Board codes of conduct. Readers, authors, reviewers and editors should follow these ethical policies once working with Ancient Iranian Studies. The ethical policy of Ancient Iranian Studies is liable to determine which of the typical research papers or articles submitted to the journal should be published in the concerned issue. For information on this matter in publishing and ethical guidelines please visit www.publicationethics.org.

مراجع

الف) فارسی
طلایی، حسن. (1391). ایران پیش از تاریخ: عصر مس‌سنگی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
کرتیس، جان. (1393). نوشیجان 3: یافته‌های کوچک. ترجمه کاظم ملازاده، همدان: مرکز نشر دانشگاه بوعلی‌سینا.
مکوندی، لیلا. (1389). «کارکرد مهرها در آرشیو باروی تخت جمشید». پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، 2 و 3(4 و 5)، 135-146.
ملازاده، کاظم. (1393). باستان‌شناسی ماد. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
 
ب) نافارسی
Arkell, A. J. (1937). “The Double Spiral Amulet”. Sudan Notes and Records, 20(1), 151–155. http://www.jstor.org/stable/41716380.
Bivar, A. D. H. (1971). “A Hoard of Ingot-Currency of the Median Period from Nūsh-i Jān, near Malayir”. Iran, 9, 97–111. https://doi.org/10.2307/4300441.
Bovington, C. H., Dyson, R. H., Mahdavi, A. & Masoumi. R. (1974). “The Radiocarbon Evidence for the Terminal Date of the Hissar IIIC Culture”. Iran, 12, 195–199. https://doi.org/10.2307/4300513.
Curtis, J. (1984). Nush-i Jan III: The Small Finds. London: British Institute of Persian Studies.
Curtis, J. (1989). Ancient Persia. London: BMP.
Curtis, J. (2005). “The Material Culture of Tepe Nush-i Jan and The End of the Iron Age III Period in Western Iran”. Iranica Antiqua, Vol. XI. 233-248.
Deshayes, J. (1969). “New Evidence for the Indo-Europeans from Tureng Tepe, Iran”. Archaeology, 22(1), 10–17. http://www.jstor.org/stable/41667930.
Frankfort, H. (1944). “A Note on the Lady of Birth”. Journal of Near Eastern Studies, 3(3), 198–200. http://www.jstor.org/stable/542918.
Garbini, G. (1960). “The Phoenician “Goddess” in the Louvre”. Orientalia, 29(3), 323–328. http://www.jstor.org/stable/43073547.
Gordon, D. H. (1951). “The Chronology of the Third Cultural Period at Tepe Hissar”. Iraq, 13(1), 40–61. https://doi.org/10.2307/4199538.
Harper, P. O., Klengel-Brandt, E., Aruz, J. & Benzel, K. (Editor) (1995). Assyrian Origins: Discoveries at Ashur on the Tigris: Antiquities in the Vorderasiatisches Museum, Berlin Paperback. Translation of German texts by Russell Stockman. New York: Metropolitan Museum of Art.
Hughes, M. J. (1984). Analyses of silver objects in the British Museum. London: The British Institute of Persian Studies.
Kyle, G. O. & Christopher P. T. (2021). “Tureng Tepe, a Bronze Age Centre in North Eastern Iran Revisited”. Iran, 59(1), 4-35, DOI: 10.1080/05786967.2019.1679034.
Mallowan, M. E. L. (1947). “Excavations at Brak and Chagar Bazar”. Iraq, 9, 1-259. http://www.jstor.org/stable/4199532.
Matthews, R. J., Matthews, W. & McDonald, H. (1994). “Excavations at Tell Brak, 1994”. Iraq, 56, 177–194.
Maxwell-Hyslop, K. R. (1953). “Bronze Lugged Axe- or Adze Blades from Asia”. Iraq, 15(1), 69–87. https://doi.org/10.2307/4199567.
Maxwell-Hyslop, K. R. (1971). Western Asiatic Jewellery c. 3000-612 B.C., London.
Oddy. W. A. (1984). Silver wire jewellery from Tepe Nush-i Jan. London: The British Institute of Persian Studies.
Oates, D. & Oates, J. (1933). “Excavations at Tell Brak 1992-93”. Iraq, 55(1), 155-199. http://www.jstor.org/stable/4200375.
Pigott, V. C., (2004). “On the Importance of Iran in the Study of Prehistoric Copper-Base Metallurgy”, in Stonller, T., Slotta, R., und Vatandost, A. (eds.), Persiense Antike Pracht; Bergbau-Handwerk- Archaologie, Katalog der Ausstellung das Deutschen Bergbau-Museums Bo- chum vom 28. November 2004 bis 29. Mai 2005, Band1, Bochum: Deutsches Bergbau Museum, Pp: 28-43.
Postgate, J. N. (1973). The Governor’s Palace Archive (Cuneiform Texts from Nimrud II). London.
Rudolph, W. W. (1974). “[Review of Western Asiatic Jewellery c. 3000-612 B. C., by K. R. Maxwell-Hyslop]”. American Journal of Archaeology, 78(2), 191–192. https://doi.org/10.2307/502810.
San Nicolo, M. & Ungand, A. (1935). Neubabylonische Rechts- und Verwaltung surkunden I. Leipzig.
Schmidt, Erich F. (1933a). “Hissar II”. The Museum Journal XXIII, no. 4, 366-389. https://www.penn.museum/sites/journal/9426/.
Schmidt, Erich F. (1933b). “Hissar III”. The Museum Journal XXIII, no. 4, 390-453. https://www.penn.museum/sites/journal/9435/.
Stronach, D. (1968). “Tepe Nush-i Jan: A Mound in Media”. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 27(3), 177-186. doi:10.2307/3258384.
Stronach, D. (1969). “Excavations at Tepe Nūsh-i Jān”. 1967, Iran, 7, 1–20. https://doi.org/10.2307/4299610.
Stronach, D & Roaf, M. (2007). Nush-i Jan I: The Major Buildings of the Median Settlement (British Institute of Persian Studies). London: Peeters Publishers; Illustrated edition.
Stronach, D., Roaf, M., Ruth Stronach, & Bökönyi, S. (1978). “Excavations at Tepe Nush-i Jan”. Iran, 16, 1-28. doi:10.2307/4299646.
Tobler, A. J. (1950). Excavations at Tepe Gawra. Vol. 11, Levels IX-XX. Philadelphia: Published for the University Museum by University of Pennsylvania Press.
Vargyas, P. (2008). “The Silver Hoard from Nush-I Jan Revisited”. Iranica Antiqua, XLIII, 167-183.
Website of British Museum (2022): https://www.britishmuseum.org.
Website of Metropolitan Museum (2022): https://www.metmuseum.org.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 17 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار